Uçak içerisinde nasıl nefes alırız? Uçak yolculuğu yaparken kalkışta mutlaka basınç değişimini hissederiz. Uçakların uçtuğu irtifadaki hava yoğunluğu, miktarı ve basıncı; yaşadığımız yerlerin rakımlarında hava değerlerinden farklıdır. Oksijen seviyesi yeterli değildir ve yüzden uçaklarda oksijen sistemleri bulunur. Öncelikle uçaklarda 3 farklı oksijen sistemi bulunur. Sırasıyla uçuş ekibi, yolcu oksijen sistemi, taşınabilir oksijen sistemi. Bunlardan uçuş ekibinin oksijen sistemi diğerlerinden bağımsız olarak çalışmaktadır. Askeri ve sivil uçaklarda bulundurması zorunludur.
Uçaklar ne kadar yüksekten uçar?
Uçakların uçtuğu ortalama yükseklik uçtuğu mesafeye göre bağlı olarak ortalama 25000-35000 feet arasındadır. Kısa bir bilgi olarak şunu da eklemek isterim, tabii ki çok daha kısa ya da çok daha uzun mesafelere bağlı olarak 15000 ya da 42000 feet civarında uçan uçaklarda olabilir. Fakat her uçak bu yükseklikte uçamaz. 40000 feet üzerindeki irtifalarda çalışabilen motorlar her uçakta bulunmaz. Daha çok özel jetler veya askeri uçaklar bu irtifalara erişebilir.
Uçakta Oksijen sistemi sürekli çalışır mı?
Yolcu uçaklarında, yolculara sağlıklı bir şekilde seyahat edebilmeleri için gerekli oksijeni sağlayan sistemin oksijen sistemi olduğunu belirtmiştik. Uçak çalıştığı her an mutlaka içeriye temiz, taze oksijen tayini yapılır. Çok fazla yolcu olduğu için karbondioksit oranını düşük ve havayı temiz tutmak gereklidir. Uçakla seyahat etmiş okuyucularımız için, başınızın üstündeki küçük deliklerden sürekli hava geldiğini hatırlayabilirsiniz. Uçak kalkıştan sonra irtifaya almaya başladıkça basınç seviyesi düşmeye başlar. Bu yüzden belli bir irtifaya ulaşıldıktan sonra uçaklarda kabin basınçlandırılması yapılır. Bu basınçlandırma yolcuların sağlıklı nefes alıp verebilmesi için uçak kabini içerisinde gerekli basıncı oluşturur. Dış ortamdan değerlerinden bağımsız izole bir ortam oluşturur. Bu basınçlandırılmanın gerçekleştirildiği irtifa 8000 feet’dir.
Sistem arızalanırsa ne olur?
Baş üstü kapaklardan oksijen maskeleri düşer ve uçak sistemlerden bağımsız insan sağlığı için gerekli basınç ve oksijenin sağlanabileceği irtifaya alçalana kadar oksijen maskelerinden solunum yapılır.
Basınçlandırma yapılmazsa bu irtifada (8000feet) hipoksiya denilen rahatsız görülmeye başlanır. Duyuların algılamada zorlanması, uyuma isteği, uyuşukluk gibi belirtileri vardır. Basınçlandırma oksijen ile komplike ve birlikte uygulanması zorunlu bir sistemdir. İki sistemde birbirini tamamlar. Uçak kılavuzlarında bu bilgileri içeren alanlar oksijen ve basınçlandırma sistemleri olarak adlandırılır.
Şimdi bir kısmi ön bilgiden sonra başlıkta sorduğumuz sorunun tam olarak odaklandığı yere gelelim. Peki, bu uçak içerisine verilen hava nereden alınıyor. Dışarıdan mı, uçak içerisinde oksijen tüpleri mi var cevaplayalım.
Öncelikli olarak ilk kaynak, uçağın motorlarıdır. Turbofan motorların kompresörlerinden yanma odasına gönderilen havanın bir kısmı oksijenin sistemi için kaçırılır. Bu hava belirli işlemlerle ısıtılır. Heat exchanger olarak adlandırılan bu sistem dışarıdaki irtifadaki hava çok soğuktur. Burada ısıtılır ve sonra filtrelerden geçirilerek temizlendikten sonra basıncı ayarlanarak kabine gönderilir.