Bir mekanizmayı meydana getirmek oldukça güç ve zaman alan bir iştir. Parçalar ayrı ayrı dizayn edilir. Hangi malzemenin kullanılacağı, dayanımının ne kadar olacağı, ne şekilde birleştirileceği gibi sorulara cevaplar aranır. Kısacası karmaşıklıktan bir bütüne doğru yol alınır. Yazımıza hoş geldiniz…
Tonlarca demir yığınlarını, devasa yapıları birleştirmede kullanılan perçini ve bu metodu sizlere anlatacağım. 19.yüzyılın sonlarına kadar bağlantı şekilleri arasında egemen olmuş bir eleman ve yöntemi. Aslında kaynak alanındaki gelişmeler olmasaydı belki de şuan en değerli sökülemeyen bağlantı yöntemi olarak üretim alanlarında liderliğini sürdürecekti…
Perçin, fiziki olarak baş ve gövde olmak üzere iki bölümden oluşan bir makine elemanıdır. Aynı veya farklı tür en az iki malzemenin birleştirilmesinde kullanılmaktadır. Baş kısmı sabit olup gövde kısmı şekil değiştirmektedir. Genellikle birleştirilecek parçaların cinsinde perçin gereçleri kullanılır. Başlıcaları çelik, demir, alüminyum, bakır ve pirinçtir. Perçinle birleştirilecek malzemeler değişik cinste olursa korozyon oluşacağından, parçalar arasına yalıtıcı malzeme (deri, lastik, reçine v.s.) konulmaktadır.
Kullanılan başlıca perçin tipleri ise:
- Bombe başlı perçinler
- Havşa başlı perçinler
- Mercimek başlı perçinler
- Silindirik başlı perçinlerdir.
Perçinleme yönteminde perçinin kullanılabilmesi için birleştirilmesi planlanan bölgeye öncelikli olarak delik açılması gerekmektedir. Ancak bu delik çapı akılda kalması bakımından kabaca perçin çapından 0.1-0.2 mm daha büyük olmalıdır. Delinen o bölge, sonrasında raybalama işlemine tabi tutulmalıdır. Çünkü perçinin sağlıklı girmesi gereklidir ve bu yüzden de delik içi pürüzsüz olmalıdır. Bağlanacak malzemelere açılacak delikler, perçin başı geometrisine uygun seçilmelidir. Yoksa bağlantıda oluşacak boşluk, yapının mukavemetini düşürür. Ayrıca perçin başının boşluksuz oturabilmesi için perçin başı desteklenmelidir. Ardından perçinin gövde tarafı dövülerek veya presle baskı yaptırılarak işlem tamamlanır.
Kullanım için yalnızca dövülerek sonuca ulaşılmaz. Perçin tabancaları da bu işlem için büyük kolaylık sağlamaktadır. 1-2 mm kalınlığındaki bir saca diş açmak oldukça sıkıntılıdır ve hatta açamayız. Bunun için geliştirilen somun perçinlerle birlikte bağlantı yapılacak bölgeye önce delik delinir, sonra perçin tabancası yardımıyla somun perçin tutturulur ve vidalama işlemi gerçekleştirilmiş olur.
Kullanım alanı bakımından geniş bir yelpazeye sahiptirler. Köprüler, uçak ve gemiler, basınçlı tanklar, çelik çatı ve konstrüksiyonları, kuleler…
10 000 tonun üzerinde ağırlığı olan ünlü Eyfel Kulesi’nde 2,5 milyonun üzerinde perçin kullanılmıştır.
Peki neden kaynak varken perçine ihtiyaç duyulur? Çünkü bazı noktalar vardır ki kaynak erişemez yada ısıl genleşme sonucu oluşan iç yapı gerilmeleri istenmez, farklı kimyasal özelliklere sahip malzemeler birleştirilebilmektedir… İşte bu gibi yerlerde perçin kullanımına ihtiyaç duyulur.
Perçin işleminde ne gibi hatalar oluşabilir?
Perçinleme de çektirme kullanılmazsa perçinleme kusurlu olabilir. Parçaların arasına perçin taşabilir.
a-) Delik çapı büyük b-) Çektirmesiz c-) Delik eksenleri kaçık
d-) Perçin ucu eğik e-) Perçin başı eksik f-) Perçin başı fazla