Evet mühendis kardeşim bildiğin gibi m.ö. 3000-2000 yıllarından bu yana suyun gücünden faydalanan ilk toplumlar çinliler, mısırlılar ve Anadolu olmuştur. Buhar makinası icat edilene kadar taşımacılıkta yani özellikle ağır cisimlerin hareket ettirilmesinde su ve rüzgar gücünden yararlanılmıştır. Rüzgarın belli dönemlerde fazla belli dönemlerde az olması sebebiyle daha az tercih edilmiş ve sürekli olarak su kullanılmıştır. Zaman ilerledikçe teknoloji geliştikçe insanoğlu daha fazla bu işe kafa yormuştur ve hidroelektrik santraller meydana gelmiştir.
Suyun potansiyel ve kinetik enerjisinin çeşitlilik göstermesi göz ardı edilmemiş ve çeşitli tiplerde hidroelektrik santraller yapılmıştır.
Peki HES’ler Nasıl Çalışır?
Doğal ya da yapay olarak belli bir yüksekliğe ulaşan su, yükseklik olarak kendinden aşağıda bulunan türbinlere iletilir. Aşağı seviyede bulunan türbin çarklarına hızla çarpan su türbin milini dönmesini sağlar. Buna bağlı olarak sistem çalışmaya devam eder ve jeneratör çalışır. En sonunda elektrik enerjisi üretilmiş olur.
Bir hidroelektrik santralinde bulunan ana parçalar nelerdir?
- Su Tutma Yapısı
- Su Alma Yapısı
- İletim Kanalı
- Cebri (Basınçlı) Borular
- Salyangoz
- Türbin
- Jeneratör
- Transformatörler
- Şalt alanı (Şalt Sahası)
- Diğer Teçhizatlar
Her bir sistemde olduğu gibi HES’lerin de avantajları ve dezavantajları vardır. Biraz inceleyelim.
HES’lerin Faydaları
- Sabit oranda elektrik üretimi sağlanır.
- Elektrik ihtiyacının olmadığı durumlarda su savaklarını kapatabilir, ihtiyaç anında tekrar açabiliriz.
- Kurulan sistem yani yapılan baraj inşaatı 30 ila 40 yıl gibi bir dayanma gücüne sahiptir.
- Eğlence amaçlı kullanılabilir. Yani barajda su sporları ve diğer faaliyetler uygulanabilir.
- Kurulan baraj sel gibi olumsuz durumları engeller.
- Etrafında bulunan yerleşim yerlerinin su ihtiyacını karşılar.
- Ana işletim kaynağının su olması sebebiyle herhangi bir hava kirliliği oluşumuna ortam hazırlamaz.
HES’lerin Zararları
- Maliyeti oldukça fazladır.
- Herhangi bir olumsuz durum olmasına karşın etrafta bulunan yerleşim yerleri risk altındadır.
- Bölgede jeolojik değişimlerim olmasına sebep olabilir. (Örn: Hoover Barajı)
Sağladığı avantajlar göz önüne alındığında HES’ler yüksek oranda avantaj sağlamaktadır ve elektrik üretimi baz alındığında oldukça faydalıdır.
Türkiye HES Potansiyeli Kaç kWh?
Ülkemiz, enerji ve tabii kaynaklar bakanlığının da belirttiği gibi teorik olarak dünya teorik potansiyelinin %1’ini, ekonomik potansiyeli ise Avrupa ekonomik potansiyelinin %16’sıdır. Son verilere göre ülkemiz hidroelektrik üretimi 58,5 milyar kWh olarak gerçekleşmiştir ve elektrik üretimimizin %19,8’i hidroelektrikten sağlanmıştır.
Hidroelektrik ülkemizde yenilenebilir enerji kaynakları arasında en fazla umut vaat edenidir. Çünkü ülkemiz teknik potansiyeli 216 kWh’tır. Ülkemizdeki kayıtlı santral sayısı 623’tür ve 27.432 MWe kurulu güze sahiptir. Yıllık elektrik üretimi ise yaklaşık olarak 71.905 GWh’tir.
İlginizi çekebilir:
Depolamalı ve depolamasız HES’lerin yapılmasına tamamen karşı olmak, günümüz şartlarında doğru değildir. Karşı durulması gereken toplumların büyük tüketiciler olmasını sağlayan, doğayı oluşturan bileşenlerin tümünü kaynak olarak tanımlayıp Dünya kaynaklarını tümünü ticari metaya dönüştürerek kontrolsüz biçimde yok eden ve dünyayı yok etmeye derelerimizle devam edecek olan ekonomik anlayıştır.
Dünya ekonomisinin bu anlayışla büyümesi insanoğlunun yaşam şartlarını inanılmaz yükseltmiş, ancak ekosistem geri dönülemez bir yok oluşa doğru sürüklenmiştir. Bugün dere halklarının başlattığı mücadele, aslen yok olmama mücadelesi olarak addedilmeli, sürdürülebilir bir yaşam için sürdürülebilir HES’lerin yapılması desteklenmelidir. Şimdilik benden bu kadar. Görüşmek üzere mühendis kardeşim, kendine çok iyi bak!