Endüstri mühendisliğini anlatan birçok tanım yapılmıştır. “Endüstri mühendisliği makine, teçhizat, insan, para gibi kaynakların optimum şekilde kullanılarak firmaların karlılığını artıran en iyi sonucu elde etmeyi amaçlayan bilim dalıdır.” gibi bir çok tanım ile karşılaşabilirsi
Endüstri Mühendisliği bilim dalı kendi içinde;
- Yön eylem araştırması (Operation Research),
- İstatistik bilimi,
- Metot ve üretim mühendisliği,
- Üretim planlama,
- Kalite yönetimi,
- Yazılım programlama,
- Enformasyon ve bilgi teknolojileri
gibi birçok bilim ve branşı içinde barındırmaktadır. Hal böyleyken bu kadar konuyu içinde barındıran bir mühendislik dalını bir tanım ile anlatmak ya da anlamak imkansız bir hal almaktadır. Endüstri mühendislerinin yaptığı çalışmalar konularına göre başlıklar halinde özetlenebilir ise ancak anlaşılabilir duruma gelir. Bu konular başlıklar halinde endüstri mühendisliği bilim dalını anlamak isteyenler için yazının devamında özetlenmiştir.
İstatistiksel Analiz
Her ne kadar asıl konusu istatistik gibi görünmese de endüstri mühendisliğinin zemini istatistiktir. Faydalandığı bütün veri setleri, verimlilik hesapları, üretim hattını dengelemek için kullandığı süreler, kalite değerleri, sapmalar ve tüm her şey istatistiğe dayalıdır. İstatistik bir endüstri mühendisi için en temel araçtır. En azından temel düzeyde de olsa her endüstri mühendisi istatistik biliminden faydalanmaktadır. Ürün satışlarının belirli faktörler ile ilişkilerini tespit etmek için korelasyon analizi (Corelation Analysis) ve anova analizi (Analysis of Variance) kullanarak biraz daha ileri düzeyde istatistik biliminden faydalanabilir.
Daha anlaşılır hale getirmek için örnek vermek gerekirse dondurma satışı yapan bir firmada çalışan bir endüstri mühendisi iseniz hava sıcaklığı gibi mevsim durumları ile dondurma satışları arasındaki ilişkiyi ve derecesini bu analizler ile matematiksel olarak kanıtlayabilirsiniz. Daha sonra bu ilişkiyi regresyon modeli kurarak matematiksel formüle dökebilirsiniz. Böylece sonraki zaman dilimlerinde dondurma satışlarının ne olacağını hava durumundaki değişime göre tahmin edebilirsiniz. Bir başka istatistik konusundan faydalanarak; üretimden çıkan ürünlerden aldığınız bir parti üzerindeki ölçü değerlerinin t – testi, p – testi gibi hipotez testleri ile ürünlerin kabul edilen tolerans değerlerine uyup uymadığını bulabilirsiniz. Bu konulara son örnek olarak design of experiments (Deneysel Tasarım) konusunu kullanarak üretim süreçlerinde hangi etmenlerin ürün kalite değişkenleri üzerinde ne kadar etkiye sahip olduğunu bularak kalite iyileştirmeleri yapabilirsiniz. Özetlemek gerekirse endüstri mühendisleri elde ettikleri verileri istatistiki yöntemler kullanarak kendi iş alanı için kolaylıkla kullanabilmektedirler.
Yön Eylem Araştırması (Operation Research)
Yön eylem araştırması özetle belirli bir amaç için en uygun çözümü bilimsel ve matematiksel yöntemlerle tespit ederek karar vericilere karar desteği sağlamak için faydalanılan bilim dalıdır. Endüstri Mühendisliği Bölümünün en fazla üzerinde yoğunlaştığı bilim dalı olma özelliği taşır. Yön eylem araştırması bilim dalının sunduğu metotlar kullanılarak birçok karmaşık probleme ışık tutulabilir. Örneğin; ülke genelinde perakende hazır giyim mağazaları olan bir firma bölgesel faktörlere göre ürün çeşitlerinin, satışlarının değişkenlik gösterdiği durumda hangi bölgede, kaç mağazada ve hangi mağazada hangi üründen ne kadar miktarda hizmet vereceğine karar verirken bu bilim dalından faydalanabilir. Bir başka örnekte ise bir iş için kullanılacak olan farklı ölçülerdeki malzemeleri en az fireyi verecek şekilde kesim sırasına koymak için yine yön eylem çalışması yapılabilir. Hayatın birçok alanında özellikle problemin çok karmaşık olduğu durumlarda en iyi sonuca ulaşabilmek için bu matematiksel bilim dalı oldukça faydalı olabilir.
Üretim ve Metot Mühendisliği
Endüstri mühendislerinin en çok yaptığı ve en fazla fayda sağladığı iş midir yoksa endüstri mühendislerinden en fazla talep edilen görev midir bilinmez ama yaygın olarak endüstri mühendisliği denildiğinde ilk akla gelen konudur üretim ve metot mühendisliği. Tabi bu iş endüstri mühendislerinin oldukça fayda sağladığı olmazsa olmaz konularından biridir. Bu konu kendi içinde hat dengeleme, yalın üretim, Japonların icadı olan üretimde kanban ve çekme sistemi, üretimde veya serviste verimlilik iyileştirme çalışmaları, işçilik ve mesai hesaplamaları gibi birçok konuyu içinde barındırmaktadır. Tüm bu metotları kullanma yetisine sahip endüstri mühendisleri sistemi geliştirerek verimsizlikten kaynaklı ürün maliyetini düşürme, sistemde atıl duran malzeme miktarlarını azaltarak elde tutma maliyetlerini azaltma, sistemden kaynaklı verimsizlikleri giderme, zamanında üretim yapmak için kaynak gereksinimlerini dengeleme gibi problemleri çözebilmektedirler.
Üretim Planlama
Üretim planlama konusu endüstri mühendisliği okul eğitiminde ağırlıklı olarak üzerinde durulan bir konudur. Yine bu konu da bu mühendislik dalının en temel konularından biridir. Üretim planlama konusu istatistik, yöneylem ve diğer konuları kendi içinde barındırarak üretim planlaması, malzeme, işçilik ve diğer kaynak gereksinimlerinin planlanması, gelecekteki ürün taleplerinin ön görülmesi, stok yönetimi gibi işleri kapsamaktadır. Üretim planlama birimi piyasalarda endüstri mühendislerinin en fazla çalıştırıldığı bölümlerden birisidir.
Kurumsal Kaynak Planlaması ( ERP – Enterprise Resource Planning )
Diğer adıyla İşletme Kaynak Planlaması bilgisayar destekli yazılımlarla bir işletmedeki insan, iş gücü, makine, teçhizat, malzeme, satış, satış sonrası hizmetler, finans gibi kaynakların planlanması, kontrolü ve denetimi gibi işlevleri yerine getiren bütünleşik bir yönetim sistemidir. Bu sistemlerin yapıları, sistematikleri, bu yapıların işletilmesi için kullanılan araç gereçler endüstri mühendisliği eğitiminde öğretilmektedir. Bunun yanı sıra bu yapıları bilgisayar destekli yazılım haline getirebilmek için temel düzeyde C++, C Sharp, Java gibi yazılım dilleri de bazı derslerde verilmektedir. Endüstri mühendisleri edindikleri bu bilgiler ile en azından tasarımsal aşamada işletmelerin ERP yazılımlarının sistematiğini planlayabilme, iyileştirebilme ve güncelleyebilme yetisine sahiptirler. Bunların yanında Microsoft Office, Minitab, SSPL, Matlab, Arena, Gams, Autocad gibi birçok bilgisayar destekli işlevsel araçları da kullanarak birçok işte katkı sağlayabilirler.
İşte endüstri mühendisliği kendi içinde bu kadar temel konuya sahip olduğu için anlatılması ya da anlaşılması zor bir meslektir. Tüm bu konular aynı zamanda iç içe geçmiş bir yapıya sahiptir. Endüstri mühendisleri genel olarak;
- Üretim planlama,
- Üretim ve Metot Mühendisliği,
- Üretim ve Süreç Geliştirme,
- Proje Yönetimi,
gibi birimlerinde kendine yer bulmaktadır. Fakat tüm bu yetilerini Satın Alma, İnsan Kaynakları, Satış ve Pazarlama gibi bölümlerde de kullanabilirler. Ayrıca bu meslek dalı kazandığı yetiler sayesinde her türlü üretim, servis ve hizmet sektöründe kendine yer bulabilir.
Bu yazıdan da anlaşılacağı üzere Endüstri Mühendisliği yapısı itibariyle spesifik bir işe ya da konuya ait olmadığı için ne yazık ki bir endüstri mühendisinin ne iş yaptığı yalnızca tek bir tanım ya da konuşma ile anlatılabilecek bir durum değildir. Esasen bir İsviçre çakısının ne işe yaradığını sormak ile bir endüstri mühendisine ne iş yaptığını sormak aynı şeydir. Bu soruya verilebilecek en iyi cevap ise “Siz ne aramıştınız?”.
İlginizi çekebilecek diğer yazılar: